آزمایش اسپرم چیست و چگونه انجام می شود؟
شاید در مورد آزمایش اسپرم چیزهایی به گوشتان خورده باشد. این آزمایش می تواند ناباروری را در زوج ها نشان دهد که در صورت مثبت بودن آن، به درمان ناباروری بپردازند. جالب است بدانید که فقط یک سوم ناباروری ها به خانم ها مربوط می شود و حدود دو سوم بچه دار نشدن ها به دلیل ناباروری از سمت مردان است.
به همین دلیل آزمایش اسپرم از مردان گرفته می شود تا یکی از احتمالات قوی ناباروری بررسی شود.
دو مرحله ی اصلی انجام آزمایش اسپرم
آزمایش تجزیه منی یا اسپرموگرام معمولا در دو مرحله انجام می شود :
- آزمایش اسپرم به منظور تشخیص وضعیت باروری از لحاظ طبیعی و غیر طبیعی بودن آن
- آزمایش اسپرم برای زن و شوهرهایی که برای فرزند دار شدن مشکل دارند.
آزمایش مایع منی یا اسپرم به بررسی تعداد اسپرم ، سلامتی و میزان تحرک اسپرم مردانه می پردازد. منی مایعی حاوی اسپرم است که در زمان انزال مردان رها می شود . بسیاری از افراد در طول این آزمایش دچار اضطراب می شوند که دلیل آن ترس از مثبت بودن نتیجه می باشد.
تجزیه و تحلیل منی سه فاکتور اصلی سلامت اسپرم را مورد بررسی قرار می دهد :
- تعداد اسپرم
- شکل اسپرم
- تحرک اسپرم
اکثر اوقات آزمایش اسپرم را دو یا سه بار به صورت جداگانه و مجزا انجام می دهند تا از سلامت اسپرم اطمینان حاصل کنند . بین انجام این آزمایش ها باید حداقل هفت روز تا سه ماه فاصله باشد زیرا تعداد اسپرم در روزهای مختلف تفاوت دارد . با توجه به میانگین نمونه های اسپرم می توان نتیجه قطعی را بدست آورد.
چرا آزمایش اسپرم انجام می شود ؟
آزمایش اسپرم اغلب برای مواقعی تجویز می شود که زن و شوهر مشکل باردار شدن دارند . این آزمایش به پزشک کمک می کند تا متوجه شود مرد نابارور است یا خیر. این آزمایش همچنین نشان دهنده این است که آیا تعداد کم اسپرم یا اختلال عملکرد اسپرم باعث ناباروری شده است یا خیر.
مردانی که وازکتومی انجام داده اند ، باید آزمایش اسپرم انجام دهند تا مطمئن شوند اسپرم در منی آن ها وجود نداشته باشد . در وازکتومی لوله هایی که اسپرم را از بیضه ها به آلت تناسلی وارد می کنند ، بریده خواهند شد و برای همیشه از بارداری پیشگیری خواهد شد . پس از وازکتومی ، پزشکان تجویز می کنند که ماهی یک بار به مدت سه ماه آزمایش اسپرم انجام شود تا از نبود وجود اسپرم در منی اطمینان حاصل شود.
نحوه آماده شدن برای آزمایش اسپرم
پزشکتان برای آماده شدن شما برای آزمایش اسپرم می گوید که چه کارهایی را باید انجام دهید.
- 24 تا 72 ساعت قبل از آزمایش از رابطه جنسی خودداری کنید.
- 2 تا 5 روز قبل از آزمایش از کافئین و مواد مخدر استفاده نکنید.
- داروهای گیاهی مانند اکیناسه را مصرف نکنید.
- از مصرف داروهای هورمونی دوری کنید.
- در خصوص داروهای مصرفی روزانه تان با پزشک خود صحبت کنید.
- ممکن است از شما درخواست شود که دو الی سه ماه قبل از آزمایش در معرض گرما نباشید. حال فرقی ندارد که این گرما در محل کار، ماشین یا هرجای دیگری باشد. زیرا گرمای بالا روی تعداد اسپرم ها تاثیر می گذارد. ( اگر در این دوران به مشکلاتی مثل تب مبتلا شده باشید، ممکن است که آزمایش شما چند هفته ای عقب بیافتد تا تعداد اسپرم های شما به حالت طبیعی برگردد.)
- در صورت غیر طبیعی بودن نتیجه آزمایش و یا منفی بودن آن، ممکن است که آزمایشی مجدد برای شما تجویز شود.
موارد زیر می تواند نتایج آزمایش را غیر واقعی کند و روی تعداد اسپرم ها تاثیرگزار باشد:
آزمایش اسپرم چگونه انجام می شود ؟
باید برای آزمایش اسپرم یک نمونه مایع منی را به پزشکتان بدهید که چهار روش برای جمع آوری این نمونه منی وجود دارد :
- استمناء ( مناسب ترین و تمیزترین روش برای دریافت نمونه است )
- انجام رابطه جنسی با کاندوم
- انجام رابطه جنسی با خروج قبل از انزال
- انزال تحریک شده توسط الکتریسیته
نمونه خوب برای آزمایش اسپرم
دو فاکتور مهم و اصلی برای یک نمونه آزمایش خوب ضروری است.
- منی باید در دمای مناسب محیط نگهداری شود و اگر بیش از حد گرم و یا خیلی سرد باشد ، نتایج نادرست می شود .
- مایع منی باید ظرف 30دقیقه پس از خروج از بدن به مرکز آزمایش برده شود.
برای آزمایش اسپرم باید ناشتا بود ؟
برای آزمایش اسپرم نیاز نیست فرد ناشتا باشد.
نکته ای مهم
به گفته ی متخصصان 3 روز پیش از انجام تست ، فرد بایستی از استحمام طولانی مدت با آب داغ و قرار گرفتن در شرایط با دمای بالا مثل سونا خودداری کند و همچنین نباید تب داشته باشد .
دقت داشته باشید که مثانه فرد آزمایش دهنده حتما پیش از گرفتن نمونه بایستی خالی باشد.
تداخل آزمایش اسپرم
چنانچه در بخش سلامت نمناک عنوان شده است عواملی وجود دارند که بر آزمایش اسپرم تاثیر منفی می گذارند که عبارتند از :
- مایع منی که در تماس با ماده ای که برای پیشگیری از بارداری استفاده می شود، باشد
- انجام آزمایش با وجود استرس در بیمار
- انجام آزماشی توسط تکنسین بی تجربه
- آلودگی اسپرم نمونه
آزمایش اسپرم کاملا امن است.
اگر نتایج آزمایش اسپرم شما نرمال نبود ، به احتمال بسیار زیاد به دلیل مصرف مواد زیر است که بر میزان آن تاثیرگذار هستند :
- کافئین
- الکل
- استفاده از داروهای تجویزی که باعث کاهش تعداد اسپرم می شوند مانند سایمتیدین
- استعمال دخانیات
- استفاده از مواد مخدر
نتایج نرمال آزمایش اسپرم چیست ؟
زمانی که پزشکتان بررسی نتایج آزمایش اسپرم را انجام می دهد ، فاکتور هایی را در نظر خواهد گرفت که عبارتند از :
pH اسپرم
سطح pH اسپرم باید بین 7.2 تا 7.8 باشد تا نتیجه نرمال و طبیعی به دست آید. pH بالاتر از 8.0 نشان می دهد که مرد دارای عفونت است و نتیجه کمتر از 7.0 نشان از آلودگی نمونه یا انسداد مجاری انزال دارد.
حجم اسپرم
حجم نرمال اسپرم برای یک نتیجه نرمال بیش تر از 2 میلیمتر است و پایین یا بالا بودن از این مقدار، ممکن است منجر به مشکلات مربوط به باروری شود.
زمان مایع شدن
15 تا 30 دقیقه زمان لازم است تا مایع منی تبدیل به مایع شود زیرا اسپرم در ابتدا غلیظ است و توانایی آن برای تبدیل شدن به مایع، به اسپرم کمک می کند تا حرکت کند و اگر اسپرم در 15 تا 30 دقیقه مایع نشود، باروری تحت تاثیر قرار می گیرد و میزان آن کاهش می یابد.
تحرک اسپرم
برای نتیجه طبیعی ، بیش از 50 درصد اسپرم ها باید یک ساعت پس از انزال شروع به حرکت کنند . جنبش اسپرم برای باروری مهم است زیرا اسپرم باید به تخمک برسد . یک سیستم خودکار تحرک اسپرم را بررسی می کند و بین 0 تا 4 عدد دارد . نمره 0 این معنی را دارد که اسپرم در حال حرکت نیست و نمره 3 یا 4 بیانگرحرکت خوب و مناسب اسپرم است.
شکل اسپرم
نتیجه نرمال برای شکل یک اسپرم این گونه است که بیش تر از 50 درصد اسپرم مردان شکل نرمال داشته باشند و اگر 50 درصد بیشترشان شکل غیرطبیعی داشته باشند، میزان باروری مرد کاهش می یابد. در آزمایشگاه غیرطبیعی بودن سر، وسط یا دم اسپرم شناسایی خواهد شد و همچنین ممکن است اسپرم نابالغ و نارس باشد و قادر به تخمک گذاری نباشد.
تعداد اسپرم ها
تعداد اسپرم ها در یک آزمایش نرمال باید بین 20 میلیون تا بیش از 200 میلیون باشد و نتیجه آن به عنوان تراکم اسپرم شناخته می شود که اگر این عدد کم باشد، باروری مشکل خواهد شد.
ظاهر اسپرم
ظاهر اسپرم باید سفید تا مایل به خاکستری باشد اما اسپرمی که رنگ قرمز مایل به قهوه ای داشته باشد، همراه با خون است و رنگ زرد می تواند نشان دهنده زردی یا یک عارضه جانبی از مصرف دارویی خاص باشد.
نتایج غیر طبیعی و غیر نرمال آزمایش اسپرم چه معنی دارد ؟
اسپرم غیرطبیعی برای رسیدن به تخمک و جذب شدن در آن مشکل دارد و بنابراین طبق آنچه در ادامه ی این بخش از سلامت نمناک اشاره شده است بارداری به مشکل می خورد . نتایج غیر نرمال بیانگر موارد زیر خواهد بود :
- بیماری، مانند دیابت
- ناباروری
- قرار گرفتن در معرض اشعه
- عفونت
- عدم تعادل هورمونی
- نقص در ژن
اگر نتایج آزمایش اسپرم غیرطبیعی باشد پزشکتان پیشنهاد می کند تا آزمایش های بیشتری انجام دهید که این آزمایش ها عبارتند از:
- گرفتن یک نمونه بافت از بیضه ها
- آزمایش های ژنتیک
- آزمایش سلول های ایمنی ضد اسپرم
- آزمایش هورمونی
- ادرار بلافاصله بعد از انزال
درمان بعد از آزمایش اسپرم
گزینه های درمانی بعد از آزمایش اسپرم شامل موارد زیر است:
تغییرات سبک زندگی: ترک عادات مخرب مثل سیگار، الکل و هر عاملی که بر تعداد اسپرم ها تاثیرگزار است.
درمان مشکلات جسمی:درمان بیماری های مثل دیابت یا تیروئید که ریسک ناباروی را افزایش می دهد.
هورمون درمانی: این درمان رایج نیست اما در بعضی از موارد تاثیرگزار است.
جراحی:اگر مشکل شما از واریکاسول باشد، طی جراحی آن را خارج می کنند.
درمان IUI:در این درمان نمونه ای از اسپرم مرد را شستشو می دهند و سپس آن را داخل رحم می گذارند.
درمان IVF: در این درمان اسپرم و تخمک با یکدیگر به آزمایشگاه برده می شود و رویان تشکیل می شود. سپس این رویان را داخل رحم خانم می گذارند.
درمان IVF با ICSI: یک اسپرم تکی که مستقیما به تخمک تزریق می شود. این درمان با ریسک و هزینه بالایی همراه است اما گاهی اوقات تنها گزینه در برابر کمبود اسپرم مردان می باشد.